Hervorming Oost-Europa

Verloop

Onder invloed van de ideologie van glasnost (politieke openheid) en perestrojka (economische vernieuwing), ingevoerd door Michail Gorbatsjov in 1986, ging er een nieuwe wind waaien door de communistische regimes. Gorbatsjov besefte dat de oude vorm van het communisme had afgedaan en dat het communistisch systeem hervormd moest worden. Het volk werd onderdrukt, vrije meningsuiting bestond niet en het ging economisch erg slecht al vanaf de jaren zeventig, mede door de enorme uitgaven aan de wapenwedloop. De Sovjet-Unie stond op de rand van de economische afgrond, dit dwong Gorbatsjov tot radicale wijzigingen. Door deze nieuwe ideeën kwam een einde aan de macht van de communistische partij in de Sovjet-Unie. Omdat het Oostblok onder directe invloed lag van de Sovjet-Unie, zagen ook deze landen in dat de tijd rijp was voor hervormingen en dat de Sovjet-Unie niet meer zou binnenvallen om een revolutie te belemmeren, zoals eerder tijdens de Hongaarse opstand (1956) gebeurd was.

De hervormingspolitiek van Gorbatsjov had echter ook het gevolg dat in 1989, het jaar van de revoluties, bijna alle communistische regimes uit de Oost-Europese landen, tot dan bekend als "Oostbloklanden", verdwenen. Polen beet in de lente van dat jaar de spits af met onderhandelingen die zouden leiden tot de eerste vrije verkiezingen achter het IJzeren Gordijn. De sinds 1961 met de beruchte Berlijnse Muur (het symbool van de Koude Oorlog) afgesloten grens tussen Oost- en West-Berlijn werd op 9 november 1989 geopend. Dit historische feit wordt symbolisch gezien als de val van het communisme. Kort daarna ging de rest van het IJzeren Gordijn open.

Gevolgen

De gevolgen van deze omwenteling verschilden van land tot land. Dit was deels te wijten aan de verschillende transities van een planeconomie naar een markteconomie en deels aan de mate van democratisering na de omwenteling. Zo onderging Polen van alle landen de hardste transitie van een planeconomie naar een markteconomie maar koos het bewust om geen zuivering van het communistische apparaat door te voeren.